In het mooie Bemelen in Zuid-Limburg bent u van harte welkom om een moment van innerlijke rust te ervaren in de spirituele stiltetuin. De spirituele stiltetuin is open van vrijdag tot en met zondag tussen 12:00 en 16:00. Wilt u langs komen, stuur ons dan een mail, zodat u verzekerd bent dat we open zijn. Toegang is gratis. Tevens maakt de spirituele stiltetuin deel uit van diverse pelgrimsroutes in de regio.
Auteur: Gerrit Brendeke
Hooi en gedroogde ranken
Aan het eind van de winter en het begin van het voorjaar is het tijd om de tuin op te ruimen. Gedroogde ranken van eenjarige klimmers van vorig jaar zijn mooi ingedroogd en mooi om te gebruiken voor een tuininspiratieschikking.
Wat later in het voorjaar kom je al fietsend door de polder wat gemaaide bermen tegen. Ook daar is van alles mee te doen. Maar natuurlijk kun je dit ook doen met (gekocht) hooi en neerleggen op je gazon. Kijk maar eens wat er allemaal mee gebeurt!
Grassen
Grassen zijn er in veel verschijningsvormen. In alle jaargetijden spreken de grassen mij aan. Het frisse groen in het voorjaar, de groene aren en de bloei in de zomer, de volle aren en vruchten in het najaar, de berijpte en gedroogde aren in de winter. Dé interieurtrend 2020 en bij bloemisten zijn gedroogde bloemen. Grassen zijn daar ook niet weg te denken.
Grassen bewegen in de wind. Grassen ogen robuust of juist fragiel. Zijn krachtig en stevig. Grassen zijn nuttig: voedzaam (tarwe, gerst, spelt, mais, sorghum), worden gebruikt om te bouwen (stro, bamboe), te beschermen (riet), en worden en werden gebruikt voor allerlei klusjes (touw, schoonmaken, opvulling, ontsteking etc.)
Groot hoefblad
Over Groot hoefblad is niet een bijzondere symbolische betekenis bekend. Soms wordt er verwezen naar de vorm van het blad omdat het een beetje lijkt op de hoef van een paard. In bepaalde streken wordt Groot hoefblad ook wel ‘Allemansverdriet’ genoemd omdat de wortelstokken moeilijk te verwijderen zijn en de plant dus bijna altijd wel terugkomt.
Wikipedia meldt:
“In de middeleeuwen werd Goot hoefblad Filiae ante Patrem genoemd, hetgeen betekent dat de dochters (de bloemen) voor de vader (de bladeren) tevoorschijn komen.”
Dorpsakker De Parel – Amerongen
Dorpsakker De Parel is een ecologische moes– en pluktuin aan de rand van Amerongen. Het is een plek waar mensen elkaar ontmoeten, aandacht voor elkaar en voor de tuin hebben, samen werken, genieten en delen in de opbrengst van het land. Lees meer
Een moestuin maken
Rijkdom
Verscholen in de aarde.
Zaden en knollen
groeien van binnenuit,
wortelend op zoek naar water,
brengen zij hun waarde
aan het licht
en laten zich
oogsten en delen.
Lijf en ziel
worden gevoed.
Beschikbare grond bij een kerk of elders in eigendom kan ook voedsel produceren voor de buurt, de regio of andere diaconale doelen zoals de voedselbank. Ga uit van de grondsoort (zand, klei). Bedenk van te voren en of er behoefte is aan vooral verse groene groenten zoals sla, andijvie, spinazie, raapstelen, snijbiet), of dat de groenten een paar dagen langer na de oogst vers kunnen blijven zoals boontjes, en prei, of nog langer zoals aardappelen bietjes, droogbonen, spruiten, uien, wortelen.
Droogbonen en erwten zoals Kapucijners, zijn goede vleesvervangers, ook dat kan een doel zijn. Stel aan de hand daarvan een plantplan op en een schema voor de wisselteelt. Gebruik geen bestrijdingsmiddelen, maar maak gebruik van rijenteelt waarin planten elkaar versterken. Zorg dat de grond niet uitdroogt maar bedekt blijft. De principes van perma-cultuur kunnen daarbij helpen.
Bijbelse moestuin
Groenten die reeds in de tijd van de Bijbel gekweekt werden, zijn onder meer:
- ui, knoflook, sjalot, prei (Numeri 11,5)
- bonen (2 Samuël 17,27-39)
- erwten, kikkererwten
- linzen (Genesis 25,34)
- komkommertuin (Jesaja 1,8), meloen kalebas
Tradities
- 25 april Marcus-evangelist
Sinte Merc,
plant uw bonen
en gaat naar de kerk. - 15 juni St. Vitus
Sint-Veit is de beste tijd
voor het zaaien van boekweit. - 24 juni St. Jan – Johannes de Doper
Na Sint Jan worden geen asperges meer gestoken en rabarber geplukt.
Met Sint-Jan,
nieuwe aardappelen in de pan.Plant men kool in mei,
Ze worden zo groot als een ei,
plant men kool met Sint Jan,
ze worden zo groot als een wan. - 29 juni Petrus en Paulus (P&P)
Op deze dag was het in kloosters gewoonte om peultjes met peentjes (P&P) te eten. - 25 juli Jacobus (apostel)
Tegen Sint Jacob verdwijnt alle nood:
hij schaft ons aardappelen en vers brood.
Rond deze dag wordt de eerste winterrogge weer geoogst en is er dus weer meel om te bakken. - 10 augustus Laurentius (diaken in Rome)
Wie op tijd rapen wil eten,
moet Laurentius niet vergeten.
Men moet niet later dan 10 augustus rapen zaaien voor de winter.
Voorbeelden van moestuinen:
Een pluktuin maken
Verwondering
verscholen in
schoonheid,
vormen en kleuren.
Geur
daalt af
in de ziel
en stijgt op
als een lofzang.
In de kerk staan vaak bloemen. In de protestante kerken worden die bloemen als groet van de gemeente aan iemand gegeven. Ook zieken krijgen regelmatig bloemen van de kerk. Die bloemen kunnen in de kerktuin gekweekt worden, dat is milieuvriendelijker dan bloemen kopen die in kassen zijn gekweekt met behulp van bestrijdingsmiddelen of die met het vliegtuig naar Nederland kwamen. Voor het maken van een boeket kan men ter aanvulling takken van sierstruiken gebruiken.
Een pluktuin kan ook een wijkfunctie hebben.
Winter
- Sierkwee (Chaenomelus)
- Kornoelje (gele, rode takken) (Cornus)
- Kronkelhazelaar (takken geschikt als zogenaamde paastakken)
- Schijnhazelaar (Corelopsis); bleekgele geurende bloemen vroeg in het voorjaar
- Sierkers (Prunus subhirtella)
- Toverhazelaar (Hamamelis)
- Viburnum bodnantense var.Tinus
- Wilg (Salix sp.), bandwilg, katjeswilg
- Winterjasmijn (Jasminum nudiflorum)
Gebruik in de winter droogbloemen die in de zomer zijn gezaaid.
Voorjaar
Bollen: narcis, tulp, sierui
Struiken
- Bruidsbloem (Exochorda)
- Chineesklokje (Forsythia)
- Jasmijn (Philadelphus sp.)
- Krenteboomje (Amelanchier)
- Meidoorn, wit / rood (Crataegus sp.)
- Roos (Rosa)
- Sering (Syringa)
- Sneeuwbal (Viburnum)
Vaste planten
- Iris
- Klokjesbloemen (Campanula)
- Lupine (Lupinus sp.)
- Pioenroos (Paeonia sp.)
- Voorjaarszonnebloem (Doronicum)
- Wederik (Lysimachia)
Zaaigoed
- Duizendschoon (Dianthus barbatus) tweejarig
- Muurbloem (Cheiranthus) tweejarig
Zomer
Vaste planten met goede snijbloemen, o.a.:
- Duizendblad (Achillea)
- Fijnstraal (Erigeron)
- Gipskruid (Gypsophila)
- Guldenrode (Solidago)
- Kogeldistel (Echinops)
- Kruisdistel (Eryngium)
- Liatris spicate
- Margriet (Chrysanthemum sp. in vele kleuren)
- Monnikskap (Aconitum)
- Ridderspoor (Delphinum)
- Vlambloem (Phlox)
- Zeeuwsknoopje (Astrantia)
- Zonnehoed (Rudbeckia),
- Zonnekruid
- (Helenium)
- Zonneoog (Heliopsis)
Vaste planten met mooie bladeren
- Hosta (diverse soorten), ook wel hartlelie genoemd
- Ligularia
- Pachysandra
- Schoenlappersplant (Bergenia)
Grassen
- Lampepoetsersgras (Pennisetum)
- Scherp gras (Miscanthus)
- Smele (Deschampsia)
- Trilgras (Briza)
- Vingergras (Panicum sp)
Zaaigoed
- Amaranthus
- aster
- Clarkia
- gipskruid (Gypsophila)
- juffertje in ‘t groen (Nigella)
- kantbloem (Amni majus)
- kaasjeskruid (Lavatera)
- leeuwenbek
- zegekruid (Nicandra)
- ridderspoor (Delphinum)
- zonnebloem
- Zinnia.
Herfst
Bomen/struiken
- Bottelroos (Rosa)
- Gelderse roos (Viburnum sp.)
- Hersthooi (Hypericum sp.)
- Hortensia
- Kardinaalshoed (Euonymus)
- Sierappel (Malus sp.)
- Sierkwee (Chaenomelus)
- Sneeuwbes (Symphoricarpus)
Vaste planten/knollen
- Aster
- Chrysant (enkele soorten zijn als vaste plant te beschouwen)
- Dahlia
- Herfstmonnikskap (Aconitum carmichaelii)
- Herfstanemoon (Anemone hupehensis)
- Hemelsleutel (Sedum spectabile)
- Lampionplant (Physalis)
Voorbeelden van pluktuinen:
Een verhalentuin maken
Verhalen van liefde en hoop,
verdriet en pijn,
Geloof en leven,
van kwetsbaarheid vooral.
Planten luisteren stil,
Zij hebben hun eigen verhaal.
Een kerktuin is de plaats om verhalen uit te wisselen, met elkaar, met buurtbewoners of voorbijgangers. Verhalen over elkaars leven en ervaringen.
Planten hebben in de loop van de tijd hun eigen verhalen, legenden, gedichten en sprookjes gekregen. Kijk voor de verhalen op deze website bij Kerktuinkalender, in het boek ” Geheimen uit de kloostertuin” of bij legenden op de website www.kerktuinnpbwassenaar.nl
Die verhalen kunnen doorverteld worden aan kinderen aan de hand van de voorbeelden in de kerktuin.
Planten met een verhaal zijn bijvoorbeeld:
- Anemoon
- Aster
- Cichorei
- Dophei
- Duizendblad
- Juffertje in het groen
- Kaasjeskruid
- Kerstroos
- Klaproos
- Lieve vrouwe bedstro
- Madelief
- Narcis
- Perzikkruid
- Primula
- Roos
- Sneeuwklokje
Voorbeelden van verhalentuinen:
Een symbolentuin maken
Mij spreekt de blomme een tale,
mij is het kruid beleefd,
mij groet het altemale,
dat God geschapen heeft.
(Guido Gezelle)
Veel bloemen en planten hebben in de Middeleeuwen een symbolische betekenis gekregen. Men las als het ware de bijbelse verhalen terug in de natuur. Op schilderijen met religieuze voorstellingen werden vaak bloemen geschilderd met een speciale betekenis (zie www.kerktuinnbpwassenaar.nl en het boek Bloemen geven zin). Hun symbolische betekenis kan van land tot land verschillen. Wij beperken ons hier tot de christelijke traditie in Europa en op planten die in de tuin aangeplant kunnen worden. Zie ook: Liturgietuin en Mariatuin
Bloemen
- Akelei: ootmoed, Heilige Geest (in de bloemvorm is een duif herkenbaar)
- Anjer: lijden, het onderste deel van de bloem versmalt, waardoor de bloemen op spijkers lijken waarmee Jezus aan het kruis is geslagen
- Distel: lijden
- Gras: vergankelijkheid
- Hyacint: door de goede geur soms een verwijzing naar Jezus
- Iris: Drie-ene God, verbinding tussen hemel en aarde
- Kalebas: verrijzenis
- Korenbloem: trouw
- Lelie: zuiverheid, puurheid
- Mosterd: groeikracht Koninkrijk Gods
- Narcis: egoïsme, maar in de christelijke traditie een verwijzing naar de overwinning daarvan en de goddelijke liefde.
- Passiebloem: lijden. De stampers lijken op de nagels en de vijf meeldraden op de hamers zoals bij de kruisiging van Jezus gebruikt werd. Het
- getal vijf verwijst naar de vijf wonden van Jezus. De bloemkroon heeft de gelijkenis met de doornenkroon.
- Roos: liefde
- Viool: deemoed
- Zonnebloem: geloof, de bloem richt zich naar het licht.
Voorbeelden van tuinen met symboliek:
Een Mariatuin maken
Te midden van de doornen
zijt Gij in uw grote zuiverheid
een lelie die in wit gewaad
ter ere Gods te bloeien staat.
(Uit de hymne Praeclare Custos Virginium, vertaald door J.W. Schulte Nordholt)
Maria is als ‘moeder van de Heer’ en als vrouw voor velen een toevlucht in gebed, een voorbeeld en troost. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er veel planten zijn die op één of andere wijze aan haar herinneren. Zoveel zelfs dat er van een Maria-flora gesproken kan worden.
Mariakleuren
- wit (zuiver); madelief , margriet
- blauw (hemelse koningin): korenbloem, maarts viooltje (geur!), vergeet-mij-nietje
Symboliek / betekenis / legende
Veel planten behoren tot de Mariaflora vanwege de betekenis of een legende die met haar verbonden is
- Akelei: ootmoed /Geest (vorm van de bloem die op een duifje lijkt)
- Anjer: liefde en pijn (enkelvoudige bloem lijkt op een nagel / spijker en herinnert aan de kruisiging van Jezus)
- Cyclamen: verdriet, bloedend hart (donkere vlekken op het blad)
- Goudsbloem: licht/zon Openbaring 12,1-6
- Iris (zwaardlelie): verdriet en pijn
- Jasmijn (geur, wit): zuiverheid
- Kamille (geneeskrachtig): heil
- Korenbloem (hemelsblauw): koren verwijst naar Jezus, graankorrel / brood
- Lelie: zuiverheid Hooglied 1,2
- Lelietje van dalen (vorm): tranen van Maria volgens een legende
- Longkruid (witte vlekken op het blad): moedermelk
- Mariadistel: pijn: witte vlekken op het blad: moedermelk
- Roos: roos zonder doornen (zonder kwaad)
(Volks)namen
- Mariahartje – springzaad. De latijnse naam Impatiens noli tangere verwijst naar Jezus die tegen Maria in de tuin van de opstanding zegt: noli me tangere – houd me niet langer vast
- Maria’s tranen – gebroken hartje (Dicentra spectabilis)
- O.L.V. handschoen – vingerhoedskruid (Digitalis purpurea)
- O.L.V hemdeke – haagwinde (Calystega sepium)
- O.L.V. mantel (Alchemilla vulgaris)
- O.L.V. bedstro (Galium verum)
Voorbeelden van mariatuinen: