Beleven en bezielen
Deze website wil inspireren tot een zorgvuldige omgang met een stukje aarde bij een kerk, klooster, kapel of een eigen tuin. Inspiratie om in een tuin schoonheid te beleven door beplanting en ruimte voor natuur, de smaak van geloof te proeven en stil te staan bij zingeving en verdieping.
We geven voorbeelden van inspirerende inspirerende kerk- klooster- en andere tuinen, suggesties en informatie om te komen tot de aanleg van een tuin met betekenis of symboliek in vormgeving, paden structuur en beplanting, of als nutststuin, stiltetuin en ruimte om elkaar te ontmoeten.
Het is een non-profit website, onder beheer van de Raad van Kerken in Nederland
Paradijs
In de oudheid speelden paradijsverhalen een belangrijke rol. Ze verhaalden over hoe het eens ‘goed’ was en misschien ooit weer goed zal zijn. De relatie tussen mens en natuur was ongeschonden en de dood ver weg. Intussen moeten wij – levend tussen verleden en toekomst – er het beste van zien te maken, door onze eigen tuin ‘goed’ in te richten en op orde te houden, te beschermen en te bewaren. Het bijbelse verhaal over een Hof van Eden is niet uniek, maar bij ons het meest bekend. Het woord paradijs komt in de bijbel overigens maar op enkele plaatsen voor.
Grondplan
Vaste elementen krijgen in de tuin steeds een plaats. Paradijs, een van oorsprong Perzisch woord, verwijst naar een omzoomde plaats, waarbinnen men veilig kon vertoeven, waar kostbaar water is en dus leven, waar zich struiken en bomen bevinden die vruchten geven om van te leven, en waar men kon ontspannen en genieten. Niet louter wat nut heeft en de mens dient heeft een plek, ook bloemen en planten, kleurrijke pracht en schoonheid, mogen er wezen. Dergelijke tuinen vond je al vroeg in het Nabije Oosten bij tempels en paleizen.
Tevens is van belang dat de tuin orde laat zien. Want wie de natuur z’n gang laat gaan ziet wildernis groeien. Tuinieren toont beheersing, balans, ingrijpen en loslaten. Zoals de kosmos orde laat zien, zo zal ook de tuin geordend zijn. Een grondplan geeft daaraan uitdrukking met lijnen en vormen. Denk aan een cirkel, rechthoek, symmetrie, paden, centrum.
In het laatste bijbelboek Openbaring stelt men zich een toekomstig ‘nieuw Jeruzalem’ voor als ideale, veilige en vredige plaats. Het grondplan ervan wordt beschreven als een vierkant. Poorten staan open naar alle windsteken, en water en vruchtbomen getuigen van heelheid en levenskracht. De tuin voedt niet alleen het lichaam, maar ook de ziel!
Kloostertuinen
Kloostertuinen, ook in Nederland, zijn een vindplaats van symboliek. Men leefde er (en leeft er nog) met verhalen en tradities. Wie daar oog voor heeft, herkent de verwijzingen en betekenissen. Herkent een grondtoon van geloof ‘dat het goed was’ en vertrouwen ‘dat het goed komt’. In onze tijd van zorg om de aarde, zet een toenemende, bewuste omgang met de aarde religieuzen en tuinvrijwilligers ertoe aan, aan die grondtoon van betekenis en zin nog meer vorm en inhoud te geven.
Oude kloostergebouwen vormen met het kerkgebouw vaak een vierkant. In de besloten pandhoftuin, de vierkante binnentuin in het hart van een klooster, zien we betekenisvolle elementen terug: vaak een waterbron in het centrum, waarop vier paden gericht zijn. Ze doen denken aan de vier rivieren in de Hof van Eden en het plan van een nieuw Jeruzalem.
De tuin (rondom een klooster) werd vaak afgescheiden door muren of hagen. Tuinen dienden voor levensonderhoud, en werden aangelegd en bewerkt als ‘nutstuin’, zoals een moestuin, kruidentuin, alsook een fruitboomgaard. De tuinen werd ook benut als begraafplaats, en er werd ‘gebrevierd’: gewandeld en gebeden. Eerbied voor leven, verwondering over de rijkdom, de schoonheid en de groeikracht, monden uit in lof en dankzegging.
In gesprek verbonden
Wie in verbondenheid leeft met de natuur en met de natuur in gesprek is, drukt onwillekeurig daar ook z’n stempel op. Leest er betekenis in. Het innerlijk, door de natuur beroert, brengt zo lof aan Schepper en schepping. En doet recht aan al wat leeft.
In de christelijke traditie, met name de Middeleeuwen, wordt aan bloemen en planten een naam gegeven die aan elementen en verhalen uit die traditie herinnert. Lelies maar ook distels verwijzen als Mariabloem naar Maria, de moeder van Jezus – Madonnalelie, Mariadistel. Altijd groene bomen herinneren aan eeuwig leven. In de naamgeving klinkt de grondtoon van vertrouwen en vertrouwdheid door. Vaak plaatst men een kruis of beeld in de tuin, herinnerend aan Maria of aan andere markante personen in bijbel en traditie. Geloof, aangeraakt door het goede van de Schepper, zoekt zich een weg naar buiten, en ziet zichzelf erin terug:
Ik wil zijn liefde beantwoorden, mijn oog op hem richten,
dan ben ik als een cipres, altijd groen; het zijn uw vruchten die ik draag.
(Hosea 14, 9)