flora

Adamsappel  Citrus*limon ‘Pomum adami’

Zie ook het Lam Gods, schilderij Jan van Eijck, Gent, 1432

De adamsappel is een kruising tussen een pompelmoes, limoen en citroen. De vruchten met dikke schil hebben een hobbelig uiterlijk met een vreemde inkeping, de zogenaamde ‘Adams beet’: alsof Adam daarin gebeten heeft. De vrucht herinnert aan het bekende Genesis’ verhaal over Adam en Eva in de hof van Eden.

De eerste beschrijving kennen we van Jacobus van Vitry (omstreeks 1200). Iets later door Jacob van Maerlant (13^e eeuw) opgenomen in diens encyclopedie in de volkstaal ‘Der nature bloeme’. Arabieren brachten waarschijnlijk de vruchten mee naar Spanje, waar ook schilder Van Eijck enige tijd verbleef.

Aalbes   Ribes rubrum

Zie Lam Gods, schilderij Jan van Eijck, Gent, 1432

De aalbes is, volgens een bron uit Gent, in 1457 aangeplant door Louys de Gourry in de tuin van het Prinselijk Hof in Gent. Dit omdat er zicht was op het bezoek van hertogin Isabella van Portugal (de derde echtgenoot van Filips de Goede) aan de stad Gent. Dat zal één van de redenen zijn dat de struik in allerlei schilderijen en miniaturen van Gentse kunstenaars te zien is, waaronder het Lam Gods van Jan van Eijck. Op dit altaarstuk is de bes afgebeeld als een bloeiende struik.

Aalbessen bloeien in de vroege lente. Dat kan gezien worden als verwijzing naar Pasen, de verrijzenis van Jezus. De rode kleur van de bessen herinnert aan het bloed van Johannes de Doper, zijn onthoofding. Deze bessen zijn rijp omstreeks zijn gedachtenisdatum, Sint Jan, op 24 juni (zie ook de Groene Kalender). In Limburg en Duitsland worden ze Jans-beeren (bessen) genoemd.

Jozef is de man aan de zijde van Maria
Matteüs 1, 18, Lucas 1, 27.

Een legende verhaalt dat, nadat de engel Maria verteld had dat zij een bijzonder kind zou baren, er voor haar een man gezocht moest worden. Elf jonge mannen uit Nazareth meldden zich. Jozef, de timmerman, moest ertoe worden overgehaald. De priester vroeg de mannen hun stok of staf bij hem achter te laten. De volgende dag bleek aan Jozefs staf een narcis te bloeien.

In de Griekse mythologie is de bloem ontsproten op de plek waar de schone Narcisssus stierf, die verliefd werd op zijn eigen spiegelbeeld toen hij in het water van een vijver keek. Hij was volledig op zichzelf gericht: ‘narcistische persoonlijkheid’.

Daarentegen toonde Jozef zich het tegenbeeld: hij richtte zich volledig op Maria en haar kind en wordt daarom uitverkoren.

Het verhaal van de bloeiende staf herinnert aan de uitverkiezing van Aäron. Voor Mozes moest een opvolger gezocht worden die het volk het beloofde land zou binnenleiden. Elk stamhoofd moest een staf achterlaten.

‘Schrijf ieders naam op zijn staf. Op die van Levi moet je Aärons naam schrijven. Leg alle staven in de ontmoetingstent, voor de verbondstekst, waar ik altijd bij jullie kom. De staf van de man die ik uitkies, zal gaan bloeien.’ (…)
Toen hij, Mozes, de volgende dag de verbondstent binnenging, zag hij dat de staf van Aäron, de staf van de stam Levi, in bloei stond. Er waren knoppen ontsproten en bloemen ontloken, en de staf droeg rijpe amandelen – Numeri 17 vers 23.

Tekst:
Tini Brugge

Polygonium persicaria

In Engeland wordt adderwortel ook ‘paasreuzen’
(bladeren zijn in april al groot)
en ‘passie-zuring’ genoemd.

Met de laatste naam wordt waarschijnlijk perzikkruid bedoeld (Polygonium persicaria) die in het Nederlands wel Jezusgras, bloedblad of kruisblad wordt genoemd.
De rode vlekken op de bladeren herinneren aan de bloedruppels van Jezus die bij zijn kruisiging op het blad vielen.

Malus

Appel kan symbool zijn voor:

– zondeval – het Latijnse woord voor ‘appel’, malus, is hetzelfde als voor ‘het kwaad’.
– voedsel, opbrengst, oogst
– vrucht dragen

Granaatappel -Punica granatum – kan symbool zijn voor:
– vruchtbaarheid – de granaatappel zou 365 pitjes bevatten, voor elke dag van het jaar één.

Er blijken drie planten te zijn die allen de naam ‘roos van Jericho’ dragen:

• Selaginella lepidophylla

• Anastatica hierochuntica

• Pallenis hierochuntica

In het Hebreeuws wordt ze Galgal genoemd, een naam die afgeleid is van het woord wentelen of omrollen – de Nederlandse naam is werveldistel.

Het is een primitieve woestijnplant zonder bloei die zich gedraagt en voortplant als een varen. Bij, soms jarenlange droogte rollen blad en wortels zich op tot een dor bolletje en laat zich meevoeren door de wind. Om zich vervolgens bij een regenbui binnen een paar uur te ontrollen tot een groene varenachtige plant in de vorm van een rozet.

Symboliek

Er zijn veel legendes rondom dit plantje die sterk tot de verbeelding spreken. De plant is een symbool geworden voor sterven en verrijzen en heeft daarom de bijnaam ‘opstandingsroos’ gekregen. Ze wordt veel gebruikt tijdens de veertigdagentijd en Pasen.

Verzorging

Leg de droge roos in een laag schaaltje met vers lauw-warm water.
Ververs het water elke dag.
Doe dit maximaal 5-7 dagen en geef de plant daarna weer de kans om helemaal in te drogen.
Na verloop van tijd kan het hele proces opnieuw beginnen.

In de webwinkel van de Hortus Botanicus van Amsterdam wordt de plant aangeboden.

Passiebloem – Passiflora gracilis

Symbool voor lijden, opoffering, vrede en vriendschap.
De passiebloem staat symbool voor het lijden van Christus aan het kruis. De stampers verbeelden de spijkers, de 5 meeldraden de wonden en het vruchtbeginsel als de azijnspons. De 3-kleurige krans als de doornenkroon en de bloembladen de 10 apostelen. Petrus en Judas worden niet meegeteld.

De tulp, Tulipa gesneriana, is de basis van de meeste cultuur variëteiten.

In de kerkelijke traditie is de tulp het symbool van gebed. De bloembladen staan open naar de hemel. Van oorsprong is de tulp door de Turken ingevoerd vanuit het centraal Aziatische berggebied. In Turkije kreeg de tulp de symbolische waarde van leven en vruchtbaarheid.

Zevenblad  (Aegopodium podagraria)

Podograria betekent ‘ziek aan de voet’. Vroeger werd de plant ook wel voeteuvelplant genoemd omdat hij gebruikt werd bij jicht aan de benen. Gerardus van Brogne († 959 Frankrijk) zou zelf het kruid gebruikt hebben bij zijn jicht. Gerardus van Brogne was militair, maar werd Benedictijn in 921 en stichtte later op zijn eigen landgoed een klooster. Hij bracht de regel van Benedictus ook naar andere kloosters in de Lage Landen.

Behalve Gerardskruid en de Latijnse naam ‘Herba Sancta Gerardi’, zijn ook de namen Herbe de Saint Gérard, Herba de San Gerardo, Erba Gerarda, Gerhardstkraut bekend. Hieruit blijkt dat in veel Europese landen zevenblad aan deze heilige herinnert.