Kloostertuinen zijn stilte-gebieden om op verhaal te kunnen komen Ze bieden ruimte om te komen tot:
• het binnenste, het kloppend hart in jezelf, de ziel, de bezieling
• meditatie en gebed
• ontspanning en re-creatie, her-schepping.
Wat de kloostertuin of de grond rond een klooster voor religieuzen betekent, wat hen inspireert en bezielt, kunt u lezen bij Verhalen.
Pandhof, het hart van een klooster
Pandhof is de naam voor de binnentuin midden in het vierkant van de kloostergebouwen. De pandhof vormt het hart van het klooster.
Paradijs
De tuin roept gelijkenis op met het paradijs omdat het een vierkant is, water is of een boom die aan de schets van de Hof van Heden, het paradijs in de bijbel, doen denken. Het paradijs is een beeld van een wereld waar gerechtigheid en vrede is, en ruimte voor schepselen van verschillende aard.
Vierkant
Het vierkant is ook het grondpatroon van het Hemelse Jeruzalem: vier gelijke zijden als beeld van een stad wara gerechtigheid en gelijkheid heerst, die open staat voor mensen uit alle windstreken.
Bron, put of boom
Een bron (put) of een boom bevindt zich vaak in het midden van de pandhof, als verwijzing naar de Hof van Eden. De binnentuin wordt vaak gezien als een beeld van de bron waaruit je leeft: de bron als beeld van het levende water, de boom als beeld van de levensboom. Het water in de put weerspiegelt de hemel.
Kruis
Soms worden de kloosterlingen in de pandhof begraven en wordt het aards paradijs het beeld van het hemels paradijs? Misschien helpt de dagelijkse confrontatie met de doden het eigen leven te relativeren en tijd en eeuwigheid in en ander perspectief te zien ….
Kunstwerk en rozen
Soms staat een kunstwerk centraal inde binnentuin als concentratie punt. Rozen als verwijzing naar liefde tref je vaak in binnentuinen aan.
Metafoor
De binnentuin als beeld van je eigen binnentuin. Chatarina Visser schreef daarover:
Er is een kloostertuin die zich heeft gevestigd in mijn binnenste. Net zo goed heb ik mij onzichtbaar gevestigd in die kloosterhof. Het licht valt er rechtstreeks uit het vierkant van de hemel binnen (…) De kloosterhof is leeg. Het is haar leegte die alles samen-bindt en die adem geeft aan wat daarbinnen plaats vindt. De kloosterhof heeft zich in mij gevestigd op de plaats, waar ik zelf leeg ben. Ik luister en kijk met de zintuigen van de kloosterhof. Het wordt herfst, het wordt winter, het wordt lente, het wordt zomer. En dit is wat de kloosterhof mij leert: dat vanuit de tijd langzaam het blijvende groeit, het Eeuwige. En in dat Eeuwige zink ik steeds dieper binnen.
Meditatie en gebed
Gezamenlijk wordt er in de kerk gebeden maar men bidt of mediteert als religieus ook afzonderlijk. Sommigen vinden daarvoor de tuin de ruimte bij uitstek.
Breviertuin
Een aantal tuinen kent speciale breviertuinen zoals de kloostertuin van de Kruisheren in Sint Agatha. Breviertuinen hebben vaak kronkelende paden en heesters waar je rustig en beschermd rondjes kunt lopen met het gebedenboek in de hand om te mediteren en te bidden. Wandelend in een kruisvormig padenpatroon zoals in kloostertuin van de minderbroeders Franciscanen in Megen, kun je je richten naar de essentie van het leven.
Devotiebeelden
In een kloostertuin zijn vaak zogenaamde devotiebeelden te vinden, met name beelden van heiligen die in de orde of congregatie geliefd zijn. Mensen uit het verleden die inspiratie bieden voor het heden. Natuurlijk zijn er ook beelden van Maria of is er een speciale Mariagrot gemaakt.
Ontspannen, recreëren, herschapen worden
Sport en ontspanning
Door behoefte aan ontspanning en recreatie komt er in de tuin komt ruimte voor bijvoorbeeld korfbal of volleybal. Maar bij het ouder worden van leefgemenschappen verdwijnen deze voorzieningen vaak weer. Het grote grasveld waar eens de moes- en kweektuinen waren van het klooster van de Kruisheren in Sint Agatha was zelfs enige tijd het voetbalveld van het dorp. Thans graast er jongvee op.
Recreatie en natuur
In de loop der jaren krijgt in veel kloosters het ‘hoofd’werk een grotere waardering dan het handwerk. Het betekent dat het onderhoud van de tuin minder aandacht krijgt en ook dat er door de vergrijzing minder religieuzen beschikbaar zijn om dat werk te doen. Groenten uit eigen tuin worden ‘te duur’. Voor de kosten van levensonderhoud wordt vaak ander passend werk verricht.
Met het verdwijnen van de nutstuinen en de sportvoorzieningen krijgt vaak de natuur weer meer ruimte. En aantal kloostertuinen zoals van de abdij van Egmond en de fraters van Utrecht in Arnhem worden ten dele vlindertuinen. In veel tuinen worden nestkasten opgehangen of inheemse struiken en bomen aangeplant. Soms wordt het maaibeheer van het gras aangepast (minder maaien) waardoor inheemse planten en dieren meer kansen krijgen.